Nhà thờ chính tòa Aachen thường được coi là "Nhà thờ chính tòa cung đình" (tiếng Đức: Kaiserdom) là một nhà thờ Công giáo tại thành phố Aachen, miền tây Đức. Nhà thờ này là nhà thờ chính tòa lâu đời nhất ở Bắc Âu và trong thời trung cổ, được biết đến như nhà thờ Nữ vương Maria tại Aachen.
Trong vòng 600 năm, từ năm 936 tới 1531, nhà nguyện Aachen đã được dùng làm nhà thờ để tấn phong cho 30 vị vua và 12 hoàng hậu Đức. Nhà thờ này trở thành trụ sở của giám mục từ năm 1802 tới năm 1825. Năm 1930 giáo phận lại được tái lập ở đây.
Charlemagne bắt đầu xây nhà nguyện cung đình Aachen khoảng năm 792, song song với việc xây dựng hoàn tất phần còn lại của cung điện. à nguyện này được thánh hiến năm 805 bởi giáo hoàng Leo III để tôn vinh đức Trinh nữ Maria.
Cốt lõi của nhà thờ chính tòa Aachen là nhà nguyện cung đình nói trên. Để có thể đón tiếp số lượng rất đông các khách hành hương, một gian cung thánh theo lối kiến trúc gothic đã được xây thêm : một "Capella vitrea" (nhà nguyện bằng kính) đã được thánh hiến nhân dịp kỷ niệm 600 năm ngày từ trần của vua Charlemagne.
Năm 1978, nhà thờ này là một trong 12 công trình đầu tiên được UNESCO đưa vào danh sách di sản thế giới và là công trình đầu tiên của Đức, đồng thời cũng là 1 trong 3 công trình lịch sử đầu tiên của châu Âu.
Kho tàng của nhà thờ chính tòa Aachen gồm những tuyệt phẩm thánh của các thời kỳ hậu cổ điển, Carolingian, Ottonian và Staufian - trong số đó có một số độc đáo như "Thánh giá Lothair", "Tượng bán thân Charlemagne" và "Quách của Persephone". Kho tàng của nhà thờ chính tòa Aachen được coi là một trong các kho tàng quan trọng nhất của giáo hội ở Bắc Âu.
Charlemagne từ trần năm 814 và được an táng trong nhà thờ chính tòa này.
Nam 1000, hoàng đế Otto III của Đế quốc La Mã Thần thánh đã cho
mở hầm mộ của Charlemagne. Otto of Lomello, một trong các cận thần
đã đi theo Otto III, đã ghi lại sự kiện này trong Chronicle of
Novalesia, viết khoảng năm 1026, như sau:
Vậy chúng tôi đi vào hầm mộ Charles. Ông ta không nằm, như các
người chết khác, mà ngồi như thể còn sống. Đầu đội vương miện bằng
vàng, các bàn tay mang bao tay, cầm 1 vương trượng; các móng tay
xuyên qua bao tay chìa ra ngoài. Bên trên ông ta có tấm trướng bằng
đá vôi và cẩm thạch. Khi vào, có 1 mùi khó ngửi xông ra. Chúng tôi
quì xuống kính cẩn chào hoàng đế Charles và sửa lại những thứ bị hư
hại. Thân thể hoàng đế còn nguyên vẹn, chỉ hư mất chỏm mũi. Hoàng
đế Otto thay chỏm mũi đó bằng vàng, lấy 1 cái răng của Charles, cho
xây tường bịt lối vào hầm mộ, rồi rút lui.
Một hình lớn mô tả hoàng đế Otto và cái nhìn khâm phục vào hoàng đế
Charlemagne được vẽ trên tường đại sảnh đường của Tòa thị chính
Aachen.
Năm 1165, hoàng đế Frederick Barbarossa lại sai mở hầm mộ này và đặt xác hoàng đế Charlemagne vào 1 quách làm bằng đá hoa giả sứ (parian marble), được nói là cùng loại với quách chôn hoàng đế Augustus Caesar của La Mã. Các xương của Charlemagne nằm trong quách này cho tới năm 1215, hoàng đế Frederick II lại cho đặt vào 1 quan tài bằng vàng và bạc. Một bộ luật bằng giấy da bê thuộc chôn chung với Charles được lấy đi.
Hòm thánh tích đức Trinh Nữ Maria đặt tại gian cung thánh từ khoảng năm 1220-1239. Được trang trí bằng hình chúa Kitô, Đức Mẹ Maria, Charlemagne, giáo hoàng Leo III cùng 12 Tông đồ, hòm thánh tích này gồm có 4 thánh tích lớn của Aachen : áo choàng không tay của Đức Mẹ, vải liệm chúa Kitô, vải liệm đầu thánh Gioan Tẩy giả và khăn quấn quanh thắt lưng chúa Kitô. Theo một phong tục từ năm 1349, cứ mỗi 7 năm, các thánh tích này lại được lấy ra khỏi hòm, đưa ra trưng bày trong dịp Đại hành hương Aachen. Kỳ hành hương mới rồi diễn ra trong tháng 6 năm 2007.
